Ngày 18/6/2025, Quốc hội khóa XV đã chính thức thông qua Nghị quyết số 203, sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013. Đây là dấu mốc lịch sử trong tiến trình đổi mới thể chế, thể hiện tư duy cải cách mạnh mẽ về tổ chức bộ máy nhà nước, nhằm kiến tạo một nền hành chính dân chủ, hiện đại, tinh gọn và thực sự phục vụ người dân. Nghị quyết không chỉ mở ra bước ngoặt trong tổ chức chính quyền địa phương mà còn xác lập rõ vai trò của các tổ chức chính trị – xã hội trong hệ thống chính trị, lấy sự hài lòng của nhân dân làm thước đo cho mọi hoạt động công quyền.
Theo nội dung nghị quyết, Hiến pháp được sửa đổi, bổ sung theo hướng tinh giản cấp trung gian, tổ chức chính quyền địa phương theo 2 cấp hành chính: cấp tỉnh và cấp cơ sở (xã, phường, thị trấn). Đồng thời, nghị quyết cũng lần đầu tiên quy định mô hình “đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt” (đặc khu) với vị trí, vai trò pháp lý riêng biệt, nhằm tạo cơ sở pháp lý cho các địa phương phát triển mô hình đặc khu gắn với tiềm năng kinh tế biển, cửa khẩu, du lịch hoặc công nghiệp chiến lược.
Ngay tại Quảng Ninh – địa phương luôn đi đầu trong đổi mới sáng tạo – việc triển khai Nghị quyết đã mang lại những kết quả nổi bật. Số lượng đơn vị hành chính cấp xã đã được sắp xếp, tinh gọn từ 171 xuống còn 54 (gồm 30 phường, 22 xã và 2 đặc khu). Số trụ sở cấp xã giảm từ 376 xuống còn 228. Đây là bước thay đổi mang tính đột phá, giúp tiết kiệm chi phí, tập trung nguồn lực để tái đầu tư vào hạ tầng giao thông, công nghiệp, dịch vụ và an sinh xã hội.
Tại xã Điền Xá – một địa phương miền núi vừa được hình thành trên cơ sở sáp nhập xã Hà Lâu, xã Điền Xá và một phần của xã Yên Than (huyện Tiên Yên cũ) – mô hình Trung tâm phục vụ hành chính công xã đã nhanh chóng đi vào hoạt động, trở thành điểm nhấn trong xây dựng chính quyền tinh gọn, hiệu quả.
Sau sáp nhập, địa giới hành chính mở rộng, dân số đông hơn, khối lượng hồ sơ thủ tục nhiều hơn. Thế nhưng, Trung tâm vẫn vận hành thông suốt, nhờ ứng dụng công nghệ thông tin và tinh thần trách nhiệm cao của đội ngũ cán bộ. Người dân khi đến làm thủ tục được tiếp đón, hướng dẫn tận tình. Hồ sơ được xử lý nhanh chóng, công khai, minh bạch; không còn cảnh chờ đợi kéo dài. Điều đó cho thấy, bộ máy sau sáp nhập không chỉ gọn nhẹ hơn, mà còn hoạt động hiệu quả hơn, đáp ứng tốt nhu cầu của nhân dân.
Với cán bộ xã, việc tinh giản đầu mối giúp tập trung nguồn lực, ứng dụng công nghệ để nâng cao hiệu quả công việc. Thay vì nhiều tầng nấc trung gian, hồ sơ được xử lý trực tiếp tại xã, vừa tiết kiệm, vừa rõ trách nhiệm, vừa tăng sự hài lòng của nhân dân.
Không chỉ ở Điền Xá, trên phạm vi toàn tỉnh Quảng Ninh, việc thực hiện chính quyền 2 cấp từ ngày 1/7 đã đem lại những đổi thay rõ nét. Bộ máy hành chính các cấp được tổ chức tinh gọn, giảm tầng nấc trung gian, từ đó nâng cao tính minh bạch, tiết kiệm nguồn lực, rút ngắn thời gian giải quyết thủ tục cho người dân và doanh nghiệp. Nhất là tại xã đảo xa đất liền như Cái Chiên, việc giảm tầng nấc trung gian đã mang lại hiệu quả rõ rệt.
Cùng với thủ tục thuận lợi, địa giới hành chính các xã, phường, đặc khu cũng được mở rộng tạo nên một không gian phát triển mới, khai thác tối đa lợi thế từng vùng. Đây là cơ hội để hình thành các vùng động lực, kết nối hạ tầng, phát triển đô thị, công nghiệp, dịch vụ và kinh tế biển. Những tiềm năng trước đây bị chia cắt bởi ranh giới hành chính nhỏ lẻ nay đã có điều kiện được khai phá và phát huy mạnh mẽ hơn.
Hiệu quả tinh gọn bộ máy còn tạo điều kiện để chính quyền cơ sở tập trung nhiều hơn cho các nhiệm vụ trọng tâm: phát triển kinh tế – xã hội, giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân. Từ miền núi, hải đảo đến trung tâm đô thị, người dân đều cảm nhận được sự thuận lợi, nhanh gọn trong giải quyết công việc hành chính, đồng thời tiếp cận kịp thời với các chính sách phát triển sản xuất, an sinh xã hội. Đây chính là minh chứng cho hiệu quả lan tỏa: tinh gọn tổ chức không chỉ để bộ máy nhỏ đi, mà còn để chính quyền hoạt động hiệu lực, hiệu quả hơn, khai thác được tiềm năng mới, phục vụ nhân dân tốt hơn.
Cùng với đổi mới về tổ chức bộ máy chính quyền, Nghị quyết số 203/2025/QH15 cũng xác lập rõ vai trò, vị trí pháp lý của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam như sau: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu.
Điều này có nghĩa, toàn bộ các đoàn thể chính trị – xã hội như: Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam… đều hoạt động trong cùng một mái nhà chung là Mặt trận Tổ quốc. Sự thống nhất này tạo nên sự đồng bộ, sức mạnh tổng hợp, nâng cao hiệu quả phối hợp hành động trong hệ thống chính trị.
Trên thực tế tại Quảng Ninh, sự thay đổi này đã giúp UBMTTQ và các đoàn thể phát huy rõ hơn vai trò là cầu nối giữa Đảng, chính quyền với nhân dân. Công tác giám sát, phản biện xã hội được thực hiện sát thực tế hơn, góp phần bảo đảm tính công khai, minh bạch trong hoạt động của chính quyền. Đồng thời, Mặt trận và các đoàn thể còn đẩy mạnh tuyên truyền, vận động hội viên, đoàn viên tham gia phát triển kinh tế – xã hội, giữ gìn an ninh trật tự, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh.
Từ thực tiễn cơ sở đến phạm vi toàn tỉnh, Quảng Ninh đã và đang khẳng định là một trong những địa phương đi đầu trong đổi mới tổ chức bộ máy. Tỉnh đã giảm hàng trăm cán bộ bán chuyên trách, đồng thời chú trọng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp, tận tâm, gắn trách nhiệm với hiệu quả công việc.
Song song, Quảng Ninh triển khai mạnh mẽ chuyển đổi số, hình thành nền hành chính số, phục vụ số và kinh tế số. Nhiều năm liền, các chỉ số cải cách hành chính, năng lực cạnh tranh cấp tỉnh, chỉ số hài lòng của người dân đều nằm trong nhóm dẫn đầu cả nước.
Nghị quyết số 203/2025/QH15 của Quốc hội về sửa đổi, bổ sung Hiến pháp không chỉ là sự điều chỉnh pháp lý, mà còn là sự đổi mới căn bản phương thức quản trị đất nước.
Tại Quảng Ninh, tinh thần ấy đã thấm sâu từ tỉnh đến cơ sở, từ miền núi đến hải đảo, từ đặc khu kinh tế đến từng xã, phường. Một bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả; một chính quyền gần dân, vì dân; cùng sự đồng hành của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể – tất cả đang tạo nên sức mạnh tổng hợp, củng cố niềm tin của nhân dân, đưa Quảng Ninh tiến bước vững chắc trên con đường phát triển bền vững và hạnh phúc.
